Antybiotyki są bronią obosieczną. Wybijają zarówno bakterie złe – wywołujące infekcje, jak i te dobre – zapewniające prawidłowe działanie układu pokarmowego.
Był rok 1929, gdy prowadzący laboratoryjne badania szkocki lekarz, Aleksander Fleming, po powrocie z wakacji zauważył, że na jednej z jego doświadczalnych płytek obok kolonii hodowanych bakterii wyrosła pleśń. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyż pleśń w historii ludzkości wyrastała nie raz i na niejednym produkcie, gdyby nie fakt, że w jej pobliżu wszystkie hodowane przez doktora bakterie… zniknęły. Oznaczało to, że w pleśni muszą znajdować się substancje, które bakterie zabijają. Fleming wyizolował je i zbadał. Nowoodkrytą substancję, będącą w stanie walczyć z bakteriami, nazwano penicyliną i opatrzono klauzulą tajne/poufne. Po raz pierwszy wypróbowano ją na człowieku w czasie II wojny światowej, w 1941 r. Zadziałała. Cóż za odkrycie! Wydawało się, że zbierająca śmiertelne żniwo gruźlica, zapalenie płuc, opon mózgowych, choroby weneryczne, doprowadzające do zgonu zakażenia nerek i układu moczowego – na trwale przestaną nękać ludzkość… Cztery lata później do medycyny na trwale już weszło słowo “antybiotyk” – właśnie jako określenie grupy substancji wytwarzanych przez mikroorganizmy, hamujących rozmnażanie bakterii, a nie mających jednocześnie żadnego wpływu na zdrowe komórki organizmu. Po czasie okazało się, że niektóre antybiotyki rozprawiają się również z grzybami i pierwotniakami, ale wirusy pozostają, i pozostaną, poza zasięgiem tej broni. Żaden antybiotyk ich nie zwalczy. Tak więc na grypę, czy to zwykłą czy ptasią – ten lek zupełnie nie pomoże.
Sprytne bakterie
Fleming i jego następcy produkowali antybiotyki z substancji naturalnych. Z czasem jednak skala zapotrzebowania na te leki stała się tak duża, że trzeba było wymyślić ich syntetyczne odpowiedniki. Działają one tak samo skutecznie, jak naturalne. Ich zadaniem zawsze jest zahamowanie rozwoju bądź rozmnażania bakterii, co uniemożliwia ich przetrwanie. Bakterie są jednak niezwykle sprytne. Po pierwsze bardzo szybko się rozmnażają, po drugie: potrafią żyć w skrajnie nieprzyjaznych warunkach, w lodowcach i wulkanach. Znalazły więc sposoby na przechytrzenie antybiotyków. Aby uchronić się przed ich niszczycielskim działaniem zmieniają na przykład budowę swojej ściany komórkowej w taki sposób, by antybiotyk nie mógł się przedostać do wnętrza bądź wydzielają specjalne enzymy, które unieszkodliwiają antybiotyki. A cechy uodparniające na dany antybiotyk, czyli inaczej antybiotykooporność, natychmiast przekazują swoim następcom. Winni takiej sytuacji jesteśmy pośrednio i my sami. Nadużywamy antybiotyków, łykamy je w przypadku błahych infekcji, nie przejmujemy się zaleceniami, by wziąć do końca przepisany lek. W efekcie okazuje się, ze antybiotyk, który działał na nas w przypadku pierwszej infekcji, w przypadku kolejnych, podobnych, może być zupełnie nieskuteczny. Aby zapobiec takiej sytuacji i umożliwić antybiotykom skuteczne działanie, należy przestrzegać kilku zasad.
Pięć zasad mądrej antybiotykoterapii
1. Jeśli nie kończysz medycyny i nie studiujesz farmacji – nie lecz się sama
Nigdy nie łykaj antybiotyku na własną rękę. Nie sięgaj po ten, który pozostał ci jeszcze po poprzedniej chorobie, która wydaje ci się dokładnie taka sama jak ta, która nęka cię teraz. Żaden z antybiotyków nie działa na wszystkie rodzaje bakterii, a ty – nie będąc lekarzem – nie jesteś w stanie stwierdzić, które z bakterii zaatakowały w tej chwili twój organizm. Zażywanie samodzielnie zaaplikowanego antybiotyk może okazać się bezcelowe albo wręcz szkodliwe.
2. Naucz się systematyczności
Antybiotyk musisz przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza: tak długo, jak zostało to przez niego zalecone! Mimo iż po dwóch dniach antybiotykoterapii poczujesz się lepiej nie rezygnuj z łykania pozostałych tabletek. Część pozostających w organizmie bakterii przetrwa i zacznie się znowu namnażać, powodując nawrót choroby.
3. Pamiętaj o aptekarskiej dokładności
Kolejne dawki antybiotyku musisz łykać z taką częstotliwością, jaką zalecił ci lekarz. Jeśli masz zażywać antybiotyk trzy razy dziennie, to musisz dobę podzielić na trzy części, co daje ośmiogodzinną przerwę między jednym a drugim zażyciem leku. Przepisaną dawkę antybiotyku nie możesz dzielić (trochę teraz, trochę potem) ani kumulować (“rano zapomniałem porcji leków, to wieczorem łyknę sobie podwójną dawkę”). Jeśli antybiotyk ma postać zawiesiny, używajmy miarki. Gdy przyjmiemy dawkę zbyt dużą, nie sprowokujemy naturalnych sił obronnych organizmu, który sam z siebie przestanie walczyć z infekcją. Zbyt słaba dawka sprawi, że najsilniejsze bakterie wyjdą z kuracji zwycięsko i staną się odporne na antybiotyk. Zjawisko to nosi nazwę lekooporności i jest bardzo niebezpieczne.
4. Zważ, że związki mogą być niebezpieczne
Nie popijaj antybiotyku mlekiem i sokami. Wapń zawarty w mleku uniemożliwia wchłanianie leku z jelit. Natomiast związki zawarte w sokach owocowych są rozkładane przez te same enzymy wątrobowe, co antybiotyki. W efekcie antybiotyki nie zostają całkowicie rozłożone i przedostaje się ich do krwi zbyt dużo. W czasie kuracji antybiotykami nie pij alkoholu. Osłabia działanie leku i potęguje działania uboczne.